Zajęcia poświęcone tematyce sporów kulturowych mogą rodzić różnego rodzaju trudności. Jedną z nich może być to, że nauczyciel może mieć przeciwne stanowisko niż uczniowie. Dyskusja na temat tych stanowisk może łatwo doprowadzić do emocjonalnej kłótni, do narastania barier między nauczycielem a uczniami.
W poszukiwaniu optymalnego modelu metodyki prowadzenia tego typu potencjalnie konfliktowych zajęć inspiracje można czerpać z metodyki prowadzenia rozmów przez Sokratesa. Popatrzmy najpierw na jego sposób prowadzenia rozmów, aby potem wskazać kilka sokratejskich inspiracji dotyczących metodyki zajęć na temat sporów kulturowych.
Rozmowy Sokratesa
Dla Sokratesa sposobem poszukiwania prawdy była rozmowa. Podczas niej przyjmował postawę niewiedzy, postawę kogoś, kto dopiero chce się wszystkiego nauczyć. W związku z tą swoją „niewiedzą” stawiał rozmówcy szereg uporządkowanych, dobrze dobranych pytań. Pytał o definicje. Przytaczał wiele przykładów z życia, pytał o ich ocenę, prosił o ich porównywanie. To co mówił rozmówca było dla Sokratesa materiałem, wobec którego stawiał kolejne pytania. W ten sposób poszukiwał odpowiedzi na nurtujące go problemy moralne.
Pytał o rzeczy z pozoru najbardziej oczywiste: Co to jest dobro? Co to jest sprawiedliwość? Co to jest męstwo? W rozmowach okazywało się, że trudno udzielić na te – pozornie proste pytania - uzasadnionej odpowiedzi.
Sokrates stosował dwie metody w rozmowie: majeutyczną i elenktyczna.
Metoda majeutyczna polegała na tym, aby za pomocą odpowiednio dobranych pytań wydobyć z rozmówcy wiedzę, którą nosi on w sobie. Stawianie pytań miało tu podobną rolę jak działania położnej przy porodzie dziecka – miało pomóc w wydobyciu na wierzch wiedzy, którą wszyscy w sobie nosimy, a której sobie do końca nie uświadamiamy.
Metoda elenktyczna polegała na zbijaniu poglądów, które Sokrates uznawał za błędne. Służyło temu zadawanie odpowiednio dobranych pytań tak, aby doprowadzić go do sformułowania wniosków sprzecznych ze swoją początkową tezą. Pomocne w tym zbijaniu było tu „wyolbrzymienie do granic karykatury poglądów rozmówcy, by je obalić stosując ich własną logikę i doprowadzić do sprzeczności” (G. Reale)
G. Reale, Historia filozofii starożytnej, tom 1, Lublin 1993, s. 372 – 382,
Fragment jednego z dialogów Sokratesa można przeczytać tu:
Platon, Hippiasz mniejszy, (373c–376c) (w tłumaczeniu Michała Bizonia)
https://teologiapolityczna.pl/hippiasz-mniejszy-przeczytaj-fragment-dialogu-platona-1
Sokratejskie inspiracje metodyczne
Na zasadzie analogii zalecenia te można odnieść do zajęć, podczas których może dojść do znaczącej różnicy zdań między nauczycielem a uczniami. Można tu wskazać takie zalecenia metodyczne dla nauczyciela:
- Skoncentruj się na wypowiedziach uczniów, a nie na prezentacji swojego zdania
- Stawiaj uczniom pytania, aby dowiedzieć się jak najwięcej na temat ich poglądów i argumentów
- Pracuj na wypowiedziach uczniów
- Poprzez pytania prowokuj uczniów do samodzielnego myślenia
- Przytaczaj przykłady z życia, stawiaj uczniom pytania o ich ocenę, proś o ich porównywanie
- Jeśli zobaczysz sprzeczności w myśleniu uczniów, to poprzez pytania prowokuj ich do tego, aby te sprzeczności sami zobaczyli
